-Tu n’as pas encore dormi? Il fait déjà nuit, n’est-ce pas?
-Պապի՛կ, այս գրքում այնքա՜ն գեղեցիկ թիթեռներ կան։ Դու ամեն ինչ գիտես։ Ասա՛ ինձ, որտե՞ղ են նրանք ապրում։
-Pépé, il y a tellement de beaux papillons dans ce livre. Tu sais tout. Dis-moi, où habitent-ils?
-Քնի՛ր, թոռնի՛կս։ Հիմա ուշ է։ Թիթեռների մասին ես կպատմեմ վաղը։ Բարի գիշեր։ Քնի՛ր։ Քնի՛ր, բալի՛կս։
-Dors, ma petite-fille. C’est trop tard. Je vais parler des papillons demain. Bonne nuit. Dors. Dors, ma petite.
-Իսկ դո՞ւ։
-Et toi?
-Է՜հ, թոռնի՛կս։ Ես ծերությունից կորցրել եմ քունս։
-Eh, ma petite-fille. J’ai perdu mon sommeil à cause de la vieillesse.
(-Խե՜ղճ պապիկ։ Մի՞թե կարելի է կորցնել քունը։ Եթե ես կարողանայի գտնե՜լ այն․․․)
(-Pauvre pépé. Est-il possible de perdre le sommeil? Si je pouvais le trouver…)
-Ինչո՞ւ ես լալիս, ծերո՛ւկ։
-Pourquoi pleures-tu, vieillard ?
-Ինչ-որ մի բան սխալ է։ Ես ապրում եմ այստեղ շա՜տ վաղուց, բայց շուրջս ոչինչ չի փոխվում։ Եվ ես հոգնել եմ։
-Quelque chose ne tourne pas rond. Je vis ici depuis longtemps, mais rien n’a changé autour de moi. Et je suis fatigué.
-Իսկ դո՞ւ ով ես։
-Et qui es-tu?
-Ե՞ս։
-Moi?
-Ըհըմ։
-Uhum.
-Աղջիկ։
-Une fille.
-Աղջի՞կ։ Իսկ ի՞նչ է այդ։
-Une fille? Et qu’est ce que c’est?
-Այդ ես եմ։
-C’est moi.
-Հմմմ։ Որտեղի՞ց դու եկար։
-Hmm. D’où viens-tu?
-Ես եկա այն սենյակից։ Այս նկարն այնտեղ է կախված։
-Je viens de cette chambre. Cette image est accrochée là.
-Իսկ ինչպե՞ս դու հայտնվեցիր նկարի մեջ։
-Et comment es-tu apparue dans l’image?
-Ինձ օգնեցին թիթեռնիկները։
-Les papillons m’ont aidé.
-Ուրեմն դու կարող ես մտնել նկարի մե՞ջ։
-Alors tu peux entrer dans l’image?
-Ինչ բարձր է կախված նկարը։
-Սա ի՞նչ է։
-Qu’est-ce que c’est?
-Սա՞։ Նկար։
-Cela? Une image.
-Գիտեմ, որ նկար է։ Իսկ ինչո՞ւ այնտեղ արև չկա։
-Je sais que c’est une image. Mais pourquoi n’y a pas de soleil?
-Որովհետև այս նկարում գիշեր է։
-Parce qu’il fait nuit dans cette image.
-Գիշեր։ Իսկ դա ի՞նչ է։
-Nuit! Et qu’est ce que c’est?
-Գիշե՞րը։ Գիշերը արևը մայր է մտնում։ Եվ դուրս է գալիս լուսին։ Գիշերը, գիշերը․․․
-La nuit? La nuit, le soleil se couche. Et la lune sort. La nuit, la nuit…
-Խնդրում եմ, տա՛ր ինձ այնտեղ։ Ես երբեք չեմ տեսել գիշեր։
-Emmènes-moi là-bas, s’il te plaît. Je n’ai jamais vu la nuit.
-Գնա՛նք։ Ես քեզ ցույց կտամ գիշերվա հրաշքները։ Գիշերը երկնքում աստղերն են շողում։ Տեսնո՞ւմ ես։ Գիշերը թեթև ցող է իջնում երկրի վրա։ Տե՛ս։ Աստղ է ընկնում։ Շո՛ւտ։ Շո՛ւտ մի բան մտածիր։ Անպայման կկատարվի։
-Allons! Je vais te montrer les merveilles de la nuit. A la nuit les étoiles brillent dans le ciel. Tu regardes? La rosée tombe sur la terre la nuit. Regarde! Une étoile tombe. Vite! Pense à quelque chose vite. Ce sera certainement fait.
-Վա՜յ։ Ծերո՛ւկ։ Էս ո՞ւր կորավ։ Ծե՜րուկ…
-Vieillard! Où s’est-il perdu? Vieillard…
-Բարի գիշե՛ր, ծերո՛ւկ։ Ի՜նչ լավ է, որ օգնեցի քեզ։ Ա՜խ, եթե ես կարողանայի գտնել պապիկիս քո՜ւնը։
-Bonne nuit, vieillard. Comme c’est bien que je t’ai aidé! Eh, si je pouvais retrouver le sommeil de mon pépé!
Մարգո: Բարև, սիրելիս, ես եմ: Խանգարում եմ Ձեզ ? Գասպար:Ոչ, բնավ, ընդհակառակը։ Ինչպես ես ? Մարգո: Այո, շատ լավ: Իսկ դու՞ք, լավ օր եք անցկացրե՞լ։ Գասպար։ Այո, վատ չէ: Օրն անցավ հանդիպման մեջ… այն էլ գտա նոր հաճախորդներ, այնպես որ ես երջանիկ եմ: Մարգո ։ ընթրե՞լ եք: Գասպար- Այո, ճաշել եմ: Մարգո: Ի՞նչ եք կերել: Գասպար ։Ես ուղղակի կերա… Մի կտոր խոզապուխտ, մի կտոր պանիր և բանան: Տեսնում եք, դա պարզ է: Ես իրականում ընթրիք չեմ պատրաստել։ Մարգո։ Դու հեռուստացույցով դիտե՞լ ես լուրեր։ Գասպար: Ոչ, ես հեռուստացույց չէի դիտում, բայց ռադիոյով լուրեր էի լսում, ինչպես ամեն օր: Հըմ… Ամեն ինչ վատ է… Իսկ դու, ինչպե՞ս ես, լավ օր ես անցկացրե՞լ ։ Մարգո: Այո, շատ լավ: Ես աշխատեցի գրադարանում, իսկ հետո ճաշեցի Սոլենի հետ: Մենք բավական երկար ենք խոսել: Գիտե՞ք, որ նա որոշել է գնալ Չինաստան։ Գասպար։ Չինաստանո՞ւմ։ Վա՜յ: Մարգո: Դե, այո: Նա ինձ բացատրեց իր բոլոր ծրագրերը ճաշի ժամանակ: Մենք ճաշել ենք փոքրիկ չինական ռեստորանում, հենց գրադարանի կողքին: Դու գիտես, նա սկսեց սովորել չինարեն: Գասպար: Այս Սոլենն անհավանական է՝ երբ նա ինչ-որ մի բան է որոշում … Այսպիսով, դուք միասին չինարեն եք խոսելու: ! Մարգո: Այո, իհարկե: Այստեղ ես փոխում եմ թեման.հրավիրեցի Սանդրինին և Լեոնին ճաշի։ Գասպար։ Հա՞: Ընդունե՞լ են: Մարգո: Իհարկե: Ես այսօր առավոտյան զանգահարեցի Սանդրինին և առաջարկեցի ժամադրություն, Շաբաթ 17. Ինչպե՞ս է։ Գասպար։ Շաբաթ. Այո, շատ լավ!
1-Il se lève à 7 heures 2-Il se lave 3-Il se fait un shampoing 4-Il se rase 5-Il se prépare 6-Il s’habille 7-Il se fait un jus d’orange
2
1-Le vin rosé se boit très frais 2-Les croissants se mangent avec les mains 3-Ces vitamines se prennent le matin 4-Le portable s’utilise beaucoup maintenant. 5-ça se vend partout 6-ça s’achete dans les supermarchés 7-ça ne se dit pas 8-Ce vêtement se lave en machine
3
1-Oui, je vais me promener 2-Non, je ne vais pas partir en Argentine 3-Oui, il va prendre le train 4-Oui, je vais me lever tôt 5-Non, ils ne vont pas faire du sport 6-Oui, elle va travailler pendant l’été 7-Non, nous n’allons pas nous coucher tard
4
1-Non, je ne fume plus 2-Non, elle n’invite pas quelqu’un à diner 3-Non, tout ne marche pas 4-Non, il ne fait pas de sport de temps en temps 5-Non, je ne lis pas quelque chose d’intéressant 6-Non, ils n’ont pas d’amis ici
5
1-plusieurs 2-chaque 3-quelqu’un 4-certains 5-quelque part 6-chaque 7-quelqu’un 8-plusieurs
6
1-vais me coucher 2-vais m’habiller 3- va se lever 4-vont se disputer 5- vont se reposer 6-vais m’occuper
7
1-Non, ils ne se téléphonent pas souvent 2-Non, elles ne se parlent plus 3-Non, quelqu’un ne s’occupe pas de ce dossier 4-Non, ils ne s’aiment plus 5-Non, elle ne se maquille pas souvent
8
1-poliment 2-parfaitement 3-simplement 4-patiemment 5-bien 6-rarement 7-fréquemment 8- mal
Jules : Comment va Paul ? Viviane : Il ne va pas très bien.. Jules : Qu’est-ce qui se passe ? Viviane : Tu connais Paul, il fait très bien son travail, il fait tout parfaitement, mais. Jules : Mais quoi ? Viviane : Il va mal ! Il ne mange pas bien, il dort mal. Franchement, je suis inquiète pour lui. Jules : Il est vraiment stressé, alors ? Viviane : Oui, il voyage constamment… Je ne sais pas comment lui dire gentiment qu’il doit s’arrêter ! Jules : Tu peux parler librement avec Paul, non ? Viviane : Oui, bien sûr ! Mais quand quelqu’un est stressé, il est difficile de dire clairement les choses. Jules : Oui, tu ne dois pas insister lourdement, mais tu dois être suffisamment ferme pour qu’il écoute.
Պոլը վատն է…
Ջուլ։ Ինչպե՞ս է Պոլը: Վիվիան։ Նա այնքան էլ լավ չի: Ժյուլ: Ի՞նչ է պատահել: Վիվիան: Դուք ճանաչում եք Փոլին, նա շատ լավ է անում իր գործը, նա ամեն ինչ հիանալի է անում, բայց. Ջուլ: Բայց ի՞նչ: Վիվիան: Վատ է: Նա լավ չի ուտում, նա վատ է քնում. Անկեղծ ասած, ես անհանգստացած եմ նրա համար. Ժյուլ: Ուրեմն, նա իսկապես ճնշված է: Վիվիան: Այո, նա անընդհատ ճանապարհորդում է… Ես չգիտեմ, թե ինչպես ասել նրան, որ նա պետք է դադարեցնի! Ժյուլ: Դուք կարող եք ազատ խոսել Պոլի հետ,չէ՞: Վիվիան։ Այո, իհարկե: Բայց երբ ինչ-որ մեկը սթրեսի մեջ է, դժվար է Ժյուլ։ Այո, պետք չէ պնդել, բայց դու պետք է լինես բավականաչափ ամուր, որպեսզի նա լսի:
Solange est une perfection!
Valentin : Qu’est-ce que tu penses de Solange ? C’est une bonne élève ? Elle travaille bien ? Irène : Tu connais Solange : elle apprend facilement, elle étudie vite. Valentin : Et elle parle couramment l’anglais, je suppose ! Irène : Presque ! Elle fait tous les exercices parfaitement. Quand je pose des questions en classe, elle est constam- ment la première à répondre. En plus, elle donne généralement la bonne réponse ! Valentin : Elle est vraiment douée, alors ? Irène : Oui, certainement. Mais franche- ment, elle est trop parfaite, cette fille ! Valentin : Les autres élèves l’aiment bien ? Irène : Ah non, au contraire, ils la détestent cordialement!
Սոլանժը կատարելություն է։
Վալենտին: Ի՞նչ եք կարծում Սոլանժի մասին։ Նա լա՞վ ուսանող է: Նա լա՞վ է աշխատում: Իռեն։ Դուք գիտեք Սոլանժին. նա սովորում է հեշտությամբ, նա արագ է սովորում: Վալենտին։ Եվ նա սահուն է խոսում անգլերեն, կարծում եմ: Իռեն: Գրեթե! Նա անում է ամեն ինչ՝ կատարյալ վարժություններ. Երբ ես հարց եմ տալիս դասարանում , նա անընդհատ առաջինն է պատասխանում. Նաև նա սովորաբար տալիս է լավ արձագանք! Վալենտին։ Իսկապե՞ս, նա լավն է: Իռեն։ Այո, միանշանակ: Բայց անկեղծ ասած, չափազանց կատարյալ է այս աղջիկը: Վալենտին։ Մյուս ուսանողները նրան հավանում ե՞ն: Իռեն։ Օ, ոչ, ընդհակառակը, նրանք սրտանց ատում են նրան։
Քսաներորդ դար. Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո:
d’Arméniens déportés de Turquie s’établirent dans le monde entier, notamment en France. Les communautés arméniennes se sont con- centrées pour la plupart sur trois régions: le littoral méditerranéen — Nice, Cannes, Saini-Raphaèl; dans les villes du Centre-Est — Lyon, Saint-Etienne, Valence; dans la région parisienne Versailles, Alfortville, etc.
Թուրքիայից բռնագաղթված հայերը հաստատվել են աշխարհով մեկ, մասնավորապես՝ Ֆրանսիայում։ Հայկական համայնքները հիմնականում կենտրոնացած էին երեք շրջաններում՝ Միջերկրական ծովի ափին՝ Նիցցա, Կան, Սեն-Ռաֆաել; Կենտրոն-Արևելքի քաղաքներում՝ Լիոն։ Սենտ-Էտյեն, Վալանս; Փարիզի մարզում՝ Վերսալ, Ալֆորվիլ և այլն։
Paris devient alors un des centres de la culture arménienne. Signalons que Archak Tchobanian, Avetik Issahakian, Chirvanza- dé, Martiros Sariam, Ervand Kotchar, Haroutune Kalentz ont vécu et travaillé longtemps à Paris. Vers 1924 le nombre des Arméniens de France atteint 60 mille.
Փարիզն այն ժամանակ դարձավ հայ մշակույթի կենտրոններից մեկը։ Նշենք, որ Արչակ Չոբանյանը, Ավետիք Իսահակյանը, Շիրվանզադեն, Մարտիրոս Սարյանը, Երվանդ Քոչարը, Հարություն Կալենցը երկար ժամանակ ապրել և ստեղծագործել են Փարիզում։ Մոտ 1924 թվականին Ֆրանսիայում հայերիn թիվը հասնում էր 60000-ի։
La première église arménienne fut construite en 1902 à Paris. Bientôt à Marseille et à Lyon Mo des églises arméniennes auprès desquelles fonctionnaient des écoles d’une journée.
Առաջին հայկական եկեղեցին կառուցվել է 1902 թվականին Փարիզում։ Շուտով Մարսելում և Լիոնում բարձրացան հայկական եկեղեցիներ, որոնց մոտ մեկօրյա դպրոցներ էին գործում։
En 1920 la Société des études arméniennes dont les membres étaient pour la plupart des Français, publia la Revue des études arméniennes. Pendant la Seconde guerre mondiale la communauté arménienne resta fidèle à sa Patrie adoptive. Les Arméniens participèrent acti- vement à la lutte contre le fascisme, au mouvement de la Résistance.
1920-ին Հայագիտական ընկերակցությունը, որի անդամները հիմնականում ֆրանսիացիներ էին, հրատարակում էր Հայկական ուսումնասիրությունների հանդեսը։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին հայ համայնքը հավատարիմ մնաց իր որդեգրած երկրին: Հայերը մասնակցել են ակցիային ֆաշիզմի դեմ պայքարին, Դիմադրության շարժմանը։
Le poète Missak Manouchian dirigea l’ensemble des groupes de combat formés d’étrangers immigrés. Il lutta farouchement contre les nazis jusqu’au terme de sa vie®. Arrêté en novembre 1943, torturé, il fut exécuté le 21 février 1944 avec ses vingt-deux compagnons. Leurs visages encadrant le sien furent exhibés sur la sinistre affiche rouge placardée sur les murs de Paris. Louis Aragon en immortalisa la mémoire par le célèbre poème L’Affiche Rouge.
Բանաստեղծ Միսսակ Մանուչյանը գլխավորել է ներգաղթյալ օտարերկրացիներից կազմված բոլոր մարտական խմբերը, մինչև կյանքի վերջ կատաղի կռվել է նացիստների դեմ, 1943 թվականի նոյեմբերին ձերբակալվել, խոշտանգվել, 1944 թվականի փետրվարի 21-ին մահապատժի է ենթարկվել իր քսաներկու ուղեկիցների հետ։ Նրանց դեմքերը պատկերված էին Փարիզի պատերին սվաղված չարաբաստիկ կարմիր պաստառի վրա: Լուի Արագոնը հավերժացրեց նրանց հիշատակը հայտնի L’ Affiche Rouge բանաստեղծությամբ:
Dans la période de l’après-guerre le front patriotique arménien se renforça. En 1945 fut créée l’Association pour le développement artistique des jeunes d’origine arménienne de France (JAF), en 1949 l’Union culturelle des Armén- iens de France. La création de ces organismes s’accompagna d’un élan remarquable de l’acti- vité des associations culturelles, sociales et de bienfaisance.
Հետպատերազմյան շրջանում հզորացավ հայ հայրենասիրական ճակատը։ 1945 թվականին ստեղծվել է Ֆրանսիայում ծագումով հայ երիտասարդների գեղարվեստական զարգացման ասոցիացիան (JAF), իսկ 1949 թվականին՝ Ֆրանսիայի հայերի մշակութային միությունը։ Այդ կազմակերպությունների ստեղծումն ուղեկցվել է մշակութային, սոցիալական և բարեգործական միությունների գործունեության զգալի աճով։
En 1970, à Paris, au Musée des arts décoratifs s’est ouverte une exposition très riche et au succès considérable: L’Art arménien depuis Ourartou jusqu’à nos jours. D’autres expositions sur l’art arménien ont eu lieu en 1994 au Musée Dobrée de Nantes, en 1995 au Musée de la Civilisation gallo-romaime de Lyon.
1970 թվականին Փարիզում, դեկորատիվ արվեստների թանգարանում, բացվեց բավականին հարուստ ցուցահանդես՝ զգալի հաջողությամբ՝ Հայկական արվեստը Ուրարտուից մինչև մեր օրերը։ Հայկական արվեստին նվիրված այլ ցուցահանդեսներ տեղի են ունեցել 1994 թվականին Նանտի Դոբրի թանգարանում, 1995 թվականին՝ Լիոնի գալո-հռոմեական քաղաքակրթության թանգարանում։
L’année 2006 fut proclamée «Année d’Arménie en France. » De nombreuses manifestations culturelles, expositions, concerts furent organisées à cette occasion. Au Louvre: L’Arménie chrétienne; à Arles, au Musée de la civilisation romaine: L’Arménie pré-chrétienne; á Lyon, au Musée du textile: Rideaux religieux; à Marseille: L’Écriture arménienne, etc.
2006 թվականը հռչակվել է «Հայաստանի տարի Ֆրանսիայում»։ Այս առիթով կազմակերպվել են բազմաթիվ մշակութային միջոցառումներ, ցուցահանդեսներ, համերգներ։ Լուվրում՝ Քրիստոնյա Հայաստան; Արլում, Հռոմեական քաղաքակրթության թանգարանում. Նախաքրիստոնեական Հայաստան; Լիոնում՝ Տեքստիլ թանգարանում՝ կրոնական վարագույրներ, Մարսելում՝ հայ գրչություն և այլն։
Parmi les Français d’origine arménienne dont l’œuvre et l’activité ont contribué et contribue encore au développement des cultures française et arménienne on peut citer Henri Troyat (Lévon Toros-sian), écrivain, membre de l’Académie Française; Rouben Mélik, poète; Vahé Katcha, Zavène Vorbouni, écrivains; Arthur Adamov, Jean-Jacques Varoujean, dramaturges; Garzou (Garnik Zoulou-mian), peintre, membre de l’Académie des Beaux-Arts; Jansem (Hovhannès Sémerdjian), Charte (Sourène Arthinian), Assatour (Jean Kazandjian), peintres; Henri Verneuil (Achot Malakian), Ro- bert Guédikian, réalisateurs; Rosy Varte, Alice Sapritch, Grégoire Aslan, Artachess Gmbétian, Jaqui Nersessian, Serge A védikian, acteurs; Narek Dourian, metteur en scène, acteur; Charles Aznavour (Vaghinak Aznavourian), poète, compositeur, chanteur; Georges Garvarentz, Michel Legrand, Gourguène Alemchah, Avetisse Messountz, Ara Partevian, compositeurs; Line Dourian, Girair Sergoian,chanteurs d’opéra; Sylvie Vartan, Patrick Fiori, chanteurs; Youri Djorkaéff, Alain Boghossian, footballeurs; Alain Manoukian, couturier, et bien d’autres. La diaspora arménienne en France a beaucoup agrandi à la suite de la chute du mur de Berlin et de l’ancien régime soviétique.
Հայկական ծագում ունեցող ֆրանսիացիներից, որոնց աշխատանքն ու գործունեությունը նպաստել և նպաստում են ֆրանսիական և հայկական մշակույթների զարգացմանը, կարող ենք նշել Անրի Տրոյային (Լևոն Թորոս սյան), գրող, Ֆրանսիական ակադեմիայի անդամ; Ռուբեն Մելիք, բանաստեղծ; Վահե Կատչա, Զավեն Որբունի, գրողներ; Արթուր Ադամով, Ժան-Ժակ Վարուժան, դրամատուրգներ; Գառզու (Գառնիկ Զուլու միան), նկարիչ, Գեղարվեստի ակադեմիայի անդամ; Ժանսեմ (Հովհաննես Սեմերջյան), Շարտ (Սուրեն Արթինյան), Ասատուր (Ժան Կազանջյան), նկարիչներ; Անրի Վերնոյ (Աշոտ Մալաքյան), Ռո Բերտ Գեդիկյան, ռեժիսորներ; Ռոզի Վարտե, Ալիս Սապրիչ, Գրեգուար Ասլան, Արտաշես Գմբետյան, Ժակի Ներսեսյան, Սերժ Ավեդիկյան, դերասաններ; Նարեկ Դուրյան, ռեժիսոր, դերասան; Շառլ Ազնավուր (Վաղինակ Ազնավուրյան), բանաստեղծ, կոմպոզիտոր, երգիչ; Ժորժ Գարվարենց, Միշել Լեգրան, Գուրգեն Ալեմշա, Ավետիս Մեսունց, Արա Պարթևյան, կոմպոզիտորներ; Line Dourian, Giraïr Sergoïan, օպերային երգիչներ; Սիլվի Վարդան, Պատրիկ Ֆիորի, երգիչներ; Յուրի Ջորկաեֆ, Ալեն Պողոսյան, ֆուտբոլիստներ; Ալեն Մանուկյան, դիզայներ և շատ ուրիշներ։ Ֆրանսիայում հայկական սփյուռքը մեծապես ընդլայնվել է Բեռլինի պատի փլուզումից և նախկին խորհրդային վարչակարգից հետո։
Աննա Ավագիմյան 